CÁCH LẬP BÀN THỜ PHẬT TRONG GIA ĐÌNH Ở NHẬT
Bàn thờ Phật tiếng Nhật gọi là 仏壇－ぶつだん. Người Nhật đặt bàn thờ Phật trong nhà để thờ đức Phật, hoặc những ai không theo đạo Phật thì lập bàn thờ để thờ tổ tiên (điểm này có nét giống văn hóa Việt Nam).
Gia đình mình không theo đạo Phật, nhưng cũng muốn lập một bàn thờ tổ tiên nho nhỏ để thể hiện lòng thành tâm hướng về nguồn cội. Và mình đã tìm hiểu về cách mua đồ và bài trí một bàn thờ nhỏ mà người Nhật thường làm, và mình sẽ chia sẻ cho các bạn nhé.
I. Cấu trúc bàn thờ Phật
Một bàn thờ Phật thường gồm có 3 thành phần chính cấu tạo thành:
- Phần 1: Khung bàn thờ (thường làm bằng gỗ)- được gọi là 仏壇―ぶつだん (Phật Đàn)
- Phần 2: Tượng Phật (ご本尊―ごほんぞん) và Bài Vị (お位牌―おいはい) – được trang trí ở vị trí chính giữa, cao nhất của bàn thờ.
- Phần 3: Phật Cụ (仏具―ぶつぐ) –là những dụng cụ khác được đặt ở những vị trí thấp hơn trên bàn thờ (như: lọ hoa, bát hương, khay nến…).
II. Sắp đặt và bài trí bàn thờ
- Khung bàn thờ
Bạn có thể mua khung bàn thờ ở các siêu thị nội thất, các home center, hoặc mua trên mạng. Bạn chỉ cần search từ 仏壇 trên amazon hay rakuten … sẽ ra rất nhiều lựa chọn. Nếu phòng gia đình có diện tích hẹp bạn có thể lựa chọn những bàn thờ cỡ nhỏ (loạiミニ仏壇).
Bàn thời loại nhỏ và đơn giản nhất sẽ có 2 hoặc 3 bậc (tầng), 1 tầng để đặt tượng Phật và tầng còn lại để đặt các Phật cụ khác.
Bàn thờ lớn hơn sẽ có 4,5 tầng, khi đó có thể đặt và bài trí nhiều Phật cụ hơn.
Bàn thờ thường được đặt ở những nơi cao ráo, sạch sẽ, trang trọng trong gia đình. Tránh những nơi ẩm thấp gần nhà tắm nhà vệ sinh…
- Tượng Phật, Bài Vị
Tượng Phật thường được bài trí ở tầng cao nhất và chính giữa bàn thờ. Tượng phật có thể làm từ chất liệu gỗ, đá hoặc cũng có thể là tranh vẽ.
Phía bên phải tượng Phật thường sẽ trang trí tấm Bài Vị. Nếu bàn thờ có nhiều tầng có thể đặt Bài Vị ở tầng dưới, nếu không có thể đặt cùng tầng với tượng Phật. Bài vị có thể có hoặc không.
Có những gia đình có thể đặt thêm Câu khấn Phật (宗祖名号- しゅうそみょうご) ở 2 bên tượng Phật. Câu khấn được viết trên giấy có đế để có thể dựng đứng. (Ví dụ câu khấn: 南無阿弥陀仏（なむあみだぶつ）- chính là câu “Nam mô a di đà phật”).
Ví dụ về bài trí tượng Phật + câu khấn
3. Phật cụ
Phật cụ gồm nhiều vật dụng được bài trí ở các tầng dưới của bàn thờ.
Một bàn thờ cơ bản nhất sẽ có bộ Phật cụ gồm 3 vật dụng, những bàn thờ chi tiết hơn thì bộ Phật cụ sẽ phức tạp hơn có khi lên đến cả 10 vật dụng.
Đầu tiên, mình sẽ giới thiệu 3 vật dụng của một bộ Phật cụ cơ bản, gồm:
- Bát hương/ Lư hương (香炉―こうろ) – dùng để cắm hương/ nhang. Bên trong Lư hương, thì để tro hương (香炉灰―こうろはい) hoặc đá nhỏ (香炉石―こうろいし) để có thể cắm cây hương đứng thẳng. Khi bạn mua Bát hương thường sẽ có kèm theo tro để bỏ bên trong (đặt mua trên mạng cũng có kèm).
- Bình hoa (花立てーはなたて/ hoặc 花瓶―かびん) – dùng để cắm hoa. Bạn có thể dùng hoa nhựa – để trong thời gian dài mà không phải thay. Hoặc thỉnh thoảng trong các dịp lễ đặc biệt, bạn có thể thay bằng hoa tươi. Tuy nhiên nên tránh cắm các loại hoa có gai, hoặc các loại hoa có mùi quá nồng nặc.
- Cuối cùng là Khay nến/ Khay đèn (gọi là火立てーひたて/ hay灯立てーあかりたて/ hayローソク立て). Dùng để thắp nến/ hoặc đèn. Bạn có thể dùng lửa của nến để thắp nhang. Khi muốn làm tắt nến/ đèn, không được dùng miệng thổi, mà nên dùng tay để làm tắt.
3 vật dụng này thường được trang trí thành hàng ngang, tầng dưới cùng (đôi khi Bình hoa có thể được trên 1 tầng). Thứ tự đặt thường theo quy tắc “bên phải là lửa, bên trái là hoa” – tức Khay nến/ đèn được đặt bên phải, Bình hoa được đặt bên trái.
3 vật dụng này là những đồ bắt buộc mà bàn thờ nào cũng phải có. (Nếu muốn đặt mua trên mạng bạn hãy serch cụm từ 仏具セット).
Bộ 3 phật cụ cơ bản
Các phật cụ khác gồm:
Ngoài 3 vật dụng cơ bản trên, bạn có thể bài trí thêm các vật dụng khác để phục vụ cho việc dâng lễ và cúng bái.
- 仏飯器 (ぶっぱんき)：Khay cơm Phật. Là đồ đựng cơm cúng. Bạn có thể cúng cơm hoặc các đồ tinh bột chay khác. Nên tránh cúng đồ sống, đồ mặn hoặc các đồ nặng mùi. Nên thay đồ cúng hàng ngày.
- 茶湯器 （ちゃとうき）: Khay trà Phật. Là đồ để đựng trà/ nước cúng. Nước hoặc trà cũng cần được thay hàng ngày. Về quy tắc đặt: đặt Khay cơm và trà ngang hàng, Khay cơm bên phải, Khay trà bên trái.
- 高月（たかつき）: Khay đặt đồ lễ (Có thể để 1 khay, hoặc 2 khay 2 bên) – dùng để đặt bánh kẹo/ hoa quả khi bạn muốn dâng lễ. Khay đồ lễ thường được đặt dưới Khay cơm/ trà 1 tầng.
- 線香差し（せんこうさし）: Lọ để hương/ nhang. Khi bạn có nhu cầu thắp hương hàng ngày, nên chuẩn bị 1 lọ để hương ngay trên bàn thờ để có thể lấy và thắp một các dễ dàng.
- おリン: Cái chuông nhỏ. Người Nhật khi thắp hương họ hay đánh 1 tiếng chuông. Vì vậy trên bàn thờ nhiều gia đình cũng để sẵn 1 chiếc chuông nhỏ.
…
Như vậy mình đã liệt kê gần như là đầy đủ các Phật cụ cơ bản được bài trí trên bàn thờ. Bạn hãy xem hình bên dưới để có hình dung rõ hơn về vị trí và cách đặt các vật dụng.
Mỗi gia đình sẽ có những hiểu biết và tín ngưỡng đạo Phật ở mức độ khác nhau, vì vậy việc bài trí bàn thờ cũng sẽ có những điểm riêng. Bạn hãy tham khảo và lựa chọn cho gia đình mình một cách bài trí phù hợp nhé. Hơn nữa, điều quan trọng nhất trong thờ cúng đó chính là lòng thành tâm, vì vậy đôi khi chúng ta cũng không cần phải chuẩn bị một ban thờ quá cầu kỳ, mà hãy đặt lòng thành tâm hướng về đạo Phật, hướng về tổ tiên lên trước hết.
